Кавказ и Карпатский бассейн в раннем железном веке (проблема происхождения сигиннов)

Abstract

На протяжении периода HaB₂—HaB₃ в Карпатский бассейн и его окружение поступают бронзовые и биметаллические изделия степного и кавказского происхождения, прежде всего, оружие и металлические части конской узды. По времени эти явления совпадают с кризисом местных поселенческих структур культуры Гава и Киятице (в основном — на Венгерской низменности) и возникновением здесь — чужих по обряду — могильников с ингумацей типа Мезечат. В VII в. до н. э. в Карпатском бассейне сформировались поселенческо-культурные объединения при участи скифского фактора. В рамках этих процессов произошло также переселение на квази-степные территории «пусты» групп населения, которые, несмотря на действия своеобразного «исхода», сохранили культурную и даже этническую тождественность. Речь идет о народе сигиннов, происходящих из широко понимаемых кавказских территорий. Характерными чертами их культурных поведений были в частности: мидийская одежда, использование мелких лошадей (типа тарпанов) и употребление глиняных печатей — пинтадеров.

Przełom epoki brązu i epoki żelaza w Kotlinie Karpackiej charakteryzuje się głębokim kryzysem struktur osadniczych i kulturowych. Głównym czynnikiem sprawczym tych procesów był agresywny charakter oddziaływań koczowników Wielkiego Stepu. Jednym z efektów presji, głównie wschodnioeuropejskich nomadów, może być przesunięcie się na tereny Niziny Węgierskiej grup ludności wywodzącej się ze strefy kaukasko-pontyjskiej, które w nowym środowisku zachowały poczucie tożsamości kulturowej i etnicznej. W grę wchodzi tu zwłaszcza osiedlenie się jakiegoś odłamu ludności pochodzenia kaukaskiego, wzmiankowanego w źródłach pod nazwą Sigynnów. Według charakterystyki etnograficznej przytoczonej przez Herodota (V; 9), mieli oni nosić «strój medyjski» i używać wozów zaprzężonych w szybkie kłusaki (tarpany). Informacje Herodota i Apolloniosa Rodyjskiego, pozwalają ich lokalizować na terenie Alföldu («równina Laurion» Apolloniosa) i identyfikować z częścią quasi scytyjskich ugrupowań z Wielkiej Niziny Węgierskiej z VII—V w. p. n. e. (zespoły typu Szentes-Vekerzug). Ich pierwotne siedziby znajdowały się zapewne gdzieś w strefie kaukasko-kaspijskiej, m.in. w pobliżu ludu Kaspjów (Strabon), gdzieś w sąsiedztwie Medii. Archeologicznym identyfikatorem specyficznych zachowań kulturowych napływowego elementu etnicznego na terenie Niziny Węgierskiej, są m.in. gliniane pieczęcie — pintadery, używane zapewne do tatuowania lub barwienia tkanin. W środowisku środkowoeuropejskim są one elementem całkowicie obcym, tak z punktu widzenia funkcji utylitarnej jak i symbolicznej. Stanowiły natomiast charakterystyczny atrybut zachowań kulturowych społeczności zamieszkujących na terenach położonych tak po północnej jak i południowej stronie centralnego Kaukazu, co najmniej od pierwszych stuleci I tysiąclecia p. n. e.

The Bronze / Iron Age transition saw a severe crisis in the settlement and cultural patterns in the Carpathian Basin, and the main factor behind these processes was the aggressive influence of nomadic peoples from the Great Steppe. One possible result of the pressure exerted by East European nomads was the migration to the Great Hungarian Plain of groups of the Caucasian-Pontic population, who maintained the sense of their cultural and ethnic identity in the new environment. The best example is a group of people of Caucasian origin who came to be known in ancient sources as the Siginni. According to their ethnographic description by Herodotus (V: 9) they allegedly wore a «Median costume» and used carts driven by fast trotting horses (tarpans). The information provided by Herodotus and Apollonius of Rhodes allow the Siginni to be placed in the Great Hungarian Plain («the Plain of Laurion» in Apollonius) and archaeologically identified with some of the quasi-Scythian groups know from that territory in the 7th—5th century BC (materials of the Szantes-Vekerzug type). Their original homeland was probably somewhere in the Caucasian-Caspian zone, close to the Caspi tribe (acc. to Strabo), somewhere not far from Media. The ethnically foreign people migrating to the Great Hungarian Plain left their distinct marks in archaeological record, among others in the form of clay stamps — pintaderas which were probably used for tattooing or cloth decoration. In Central Europe such stamps are a completely foreign element, both in the utilitarian and symbolic aspects, but they were characteristic attributes of people inhabiting the areas to the north and south of the Central Caucasus, at least from the first centuries of the 1st millennium BC.